20 Tháng 11 2018
Dinh Xuan Quan
(Bài đăng trên Viet Tide)
Cử tri người Việt có tiếng là ủng hộ đảng Cộng Hòa. Theo một nghiên cứu (1) của Asian American Voter Survey thì các cử tri người Á Châu không ủng hộ Tổng Thống Donald Trump. Các cử tri người Mỹ gốc Việt là nhóm thiểu số người Mỹ gốc Á Châu ủng hộ TT Trump. 64% cử tri gốc Việt ủng hộ chính phủ Trump trong khi 14% người Mỹ gốc Nhật, 32% người Mỹ gốc Nam Hàn và 48% người Mỹ gốc Phi ủng hộ TT Trump. Nghiên cứu này cũng cho thấy là 48% cử tri người gốc Việt thiên về đảng Cộng Hòa trong khi 60% thiên về đảng Dân Chủ.
Đi sâu thì cử tri gốc Việt thiên về TT Trump vì các vấn đề an ninh hay vì chính sách thương mại cứng rắn đối với Trung Quốc. Cử tri người Việt tin tưởng rằng TT Trump sẽ đánh Trung Quốc giúp cho Việt Nam giúp cho Việt Nam thoát Trung.
Tác giả luôn luôn nói là các Tổng Thống Hoa Kỳ đều lo cho quyền lợi nước Mỹ trước hết chứ không lo cho Việt Nam. Kinh nghiệm đau thương trước 1975 vẫn chưa cho nhiều người “mở mắt”. Vì vậy một số người Việt tại Orange County đặt niềm tin vào TT Trump và đảng Cộng Hòa một cách mù quáng bất kể ông Trump là một người ăn nói “luộm thuộm”, coi người làm việc với mình hay chống đối mình không ra gì. Hơn nữa ông có hành vi kỳ thị chủng tộc và kỳ thị với phụ nữ, chống truyền thông, có khuynh hướng bảo thủ, v.v. Có nhiều nhóm tại OC lên radio ủng hộ một cách say mê TT Trump mà không cho thấy hai bên của một vấn đề.
Đài Tiếng Nói Hoa Kỳ (Voice of America – VOA) một tuần trước kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ đã làm cuộc thăm dò thì người Việt ủng hộ TT Trump vì chính sách cứng rắn của TT Trump đối với Bắc Kinh. Họ ủng hộ đảng Cộng Hòa vì đảng này có chính sách quốc phòng mạnh mẽ chống Cộng Sản.
Số người ủng hộ đảng Dân Chủ là vì đảng này lo cho đời sống an sinh xã hội của đa số và lập trường đối với Trung Quốc thì đảng Dân Chủ cũng ủng hộ tích cực chính sách cứng rắn đối với Trung Quốc của TT Trump.
Việc này cho thấy cử tri gốc Việt thế hệ thứ nhất hài lòng với thành tích của TT Trump khi nêu các vấn đề về kinh tế Mỹ và lập trường cứng rắn của Mỹ với Trung Quốc và sẽ bỏ phiếu cho các ứng cử viên Cộng Hòa. Những người Việt thế hệ thứ hai, có học cao hơn nói họ quan tâm đến vấn đề di trú, chăm sóc y tế và kiểm soát giá thuê nhà ở và nói sẽ bỏ phiếu cho các ứng cử viên Dân Chủ. Kết quả của một cuộc điều nghiên cử tri trước đây cũng đã cho thấy rằng những người ít học, sinh sống trong vùng thôn quê thường ủng hộ ông Trump và đảng Cộng Hòa.
Kết quả cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ cho thấy những gì?
Số cử tri đi bầu trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ là kỷ lục: 65% trong khi các ứng cử viên ở OC tưởng là làm như những kỳ trước – tiếp tục “tà tà” trong khi tránh đối đầu với các ứng cử viên mới. Vì vậy trong nhiều trường hợp họ sẽ thua.
Các ứng cử viên phải qua thời kỳ lựa chọn (primary) đàm thoại với các cộng đồng thiểu số. Ví dụ như đài Little Saigon TV đã mời Dân Biểu Dana Rohrabacher và ứng cử viên Harley Rouda trình bầy chương trình làm việc của các vị này. Chỉ có ông Rouda là tới nói chuyện với đài trong khi dân biểu 15 nhiệm kỳ Rohrabacher đã từ chối vì bận. Đài đã mời cả hai bên lên trình bầy cho khác thính giả Việt Nam về chương trình của họ.
Hơn nữa đã có nhiều ứng cử viên gởi ê-kíp tới thăm từng nhà trong các xóm, theo dõi trước khi đi bầu và sau khi bầu cử. Họ dùng podcast hay các chương trình trên điện thoại di động. Không phải như nhiều ứng cử viên khác chỉ lo thu các đơn bầu cử khiếm diện mà thôi. Hơn nữa các giấy quảng cáo tràn ngập cho biết về quá khứ nhiều ứng cử viên. Ngoài ra còn có đạo quân thiện nguyện viên đi từng nhà quảng cáo cho các ứng cử viên.
Kết quả là dĩ nhiên. Ngày 17 tháng 11 ứng cử viên dân biểu Cộng Hòa Young Kim (gốc Nam Hàn) của địa hạt 39 đã chịu thua ứng cử viên Dân Chủ Gil Cisneros. Bà ta đã gọi mừng chiến thắng của ứng cử viên Cisneros. Như vậy là 7 ghế dân biểu của vùng OC rơi vào tay các ứng cử viên Dân Chủ.
Ai cũng biết là ứng cử viên Young Kim đã cố gắng lánh xa chính sách của TT Donald Trump mặc dù bà ta đã chống lại việc chia rẽ gia đình các di dân và bà chống lại việc tăng giá xăng. Bà ta có lập trường gần người Việt chống Cộng.
Mặc dù TT Trump không có mặt trong cuộc tranh cử giữa kỳ này theo các chuyên gia về bầu cử thì các ứng cử viên Cộng Hòa đã thua, mất ghế dân biểu vì dân chúng đã đi bầu – chống lại ông Trump.
Ai cũng biết là OC là thành trì của Cộng Hòa, xứ của Reagan và của Nixon. Tại cuộc bầu cử giữa kỳ này thì các ghế dân biểu cho địa hạt 39, 45, 48 và 49 đều rơi vào tay của đảng Dân Chủ mà có ứng cử viên gốc Việt còn gọi một cách mỵ dân là “đảng dân chủ xã hội” nói lóng chụp mũ là đảng Dân Chủ là Cộng Sản – vì ủng hộ chính sách y tế cho mọi người.
Theo các chuyên gia như GS Mike Moodian về chính trị học và chuyên gia về bầu cử của đại học Chapman University thì không ai có thể ngờ là thành trì Cộng Hòa nay rớt vào tay Dân Chủ.
Phải nói là các ứng cử viên Dân Chủ có tài chính khá dồi dào. Theo các con số của Ủy Ban Bầu Cử Liên Bang thì ứng cử viên Cisneros có $11.1 triệu trong đó có $8.8 triệu tiền riêng trong khi ứng cử viên Young Kim kêu gọi được $2.5 triệu. Bà Kim đã từng làm dân biểu tiểu bang và đã làm hơn 20 năm cho Dân Biểu Ed Royce (Cộng Hòa – Fullerton, kỳ này về hưu không ra tranh cử).
Theo GS Moodian thì phía Dân Chủ đi về phía tả trong khi phía Cộng Hòa quá cực hữu. Theo các nhận xét thì các ứng cử viên dân biểu như Rohrabacher (CH-Costa Mesa) địa hạt 48 do ông Rouda dẫn đầu hay Mimi Walters (CH-Laguna Beach) địa hạt 49 do bà Katie Porter dẫn đầu. Việc này cho thấy chiêu bài Cộng Hòa không ăn khách. Nó cho thấy cử tri Orange County, California, chấp nhận lập trường “trung dung” hơn là quá khích.
Nhưng cử tri gốc Việt có thấy lập trường triết lý của đảng Cộng Hòa hay đảng Dân Chủ hay không? (2) Đảng Cộng Hòa trọng về quyền tự do và trách nhiệm cá nhân. Đảng Dân Chủ nhấn mạnh về sự bình đẳng và trách nhiệm cộng đồng. Hai đảng có khác trong cuộc tranh chấp giữa nhiệm kỳ:
Đảng Dân Chủ chủ trương thuế cho người có lợi tức cao nhiều hơn người có lợi tức thấp trong khi đảng Cộng Hòa chủ trương thuế suất đồng đều (flat tax).
Đảng Dân Chủ chủ trương bảo hiểm y tế cho tất cả mọi người qua Obamacare hay như những gì người dân Âu Châu đang được hưởng. Đảng Cộng Hòa muốn các công ty tư nhân cung cấp dịch vụ y tế và bãi bỏ Obamacare.
Đảng Dân Chủ ủng hộ mức lương tối thiểu trong khi đảng Cộng Hòa muốn mức lương định đoạt bởi lực cung và cầu trong thị trường tự do.
Đảng Dân Chủ nhấn mạnh về việc bảo vệ môi trường trong khi đảng Cộng Hòa cho phép các công ty có thể khai thác môi trường vào mục đích phát triển kinh tế.
Cả hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa cùng chủ trương trục xuất những di dân bất hợp pháp. Dân Chủ ủng hộ chương trình di dân hợp pháp. Cộng Hòa muốn xiết chặt lại.
Cả hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa theo truyền thống thường có cùng một chính sách ngoại giao. Tuy nhiên Dân Chủ muốn hạn chế chi tiêu quốc phòng trong khi Cộng Hòa thường chủ trương tăng ngân sách quốc phòng.
Theo Dân Biểu Kevin McCarthy đứng đầu phái đoàn Cộng Hòa tại California thì hậu quả của phe Cộng Hòa là nay phái đoàn dân biểu Cộng Hòa California nay từ 14 tụt xuống khi cử tri California đã bầu cho Dân Chủ đã chiếm 7 ghế trên 7 tại OC, thành trì Cộng Hòa.
Kết quả của cuộc bầu giữa nhiệm kỳ tại OC
Đối với cuộc việc thắng cử của các dân biểu phe Dân Chủ là có phần đương nhiên. Tác giả bài này đã luôn luôn nói về thế cân bằng trong chính trị Hoa Kỳ qua sự kiểm soát và cân bằng quyền lực “Checks and Balances”. Việc quan trọng là thắng bao nhiêu? Tại OC có nhiều thành phần kể cả thành phần trong giới y sĩ, bác sĩ đã ủng hộ TT Trump một cách triệt để, nhiều khi dùng thời giờ quảng cáo trên radio hay TV để làm việc này.
Quá khứ đã cho thấy việc này khó tránh vì đảng cầm quyền luôn bị “cân bằng quyền lực” qua cuộc tranh cử giữa nhiệm kỳ. Việc này đã tới với cựu TT Obama, TT Clinton hay TT Bush trước đây. Đây là một cuộc tái cân bằng quyền lực trong hệ thống chính trị Hoa Kỳ. Hệ thống có cái hay là không thể nào có “độc quyền”.
Tại OC kỳ này là nay thành trì đỏ (Cộng Hòa) đã trở thành xanh (Dân Chủ) mặc dù nhiều khi còn rất khít khao. Việc này sẽ giúp cộng đồng Việt Nam thấy là các dân biểu hay ứng cử viên tại nhiều chức vụ sẽ phải làm việc cho cộng đồng nhiều hơn. Trước đây cứ thấy có tên Nguyễn hay Trần thì cử tri Việt nhắm mắt mà bầu. Nay ví dụ qua cuộc tranh cử dữ dội này các dân biểu sẽ phải làm việc nhiều hơn cho dân, ví dụ như vấn đề tại các mobile home. Dân cư ngụ tại các mobile home bị tăng giá đất một cách quá lố cho nên các dân biểu phải kêu gọi “affordable housing” nhà cửa tăng giá có chừng mức. Họ cần được ủng hộ.
Tác giả là một cử tri “độc lập” luôn luôn khuyến cáo đồng bào bầu theo chủ đề - issues. Không phải cứ có tên Việt Nam là bầu. Phải hiểu ứng cử viên có tán thành - ủng hộ bảo hiểm y tế hay không - có giúp các người già có bảo hiểm y tế hay không? Đến nay các ứng cử gốc Việt có các chương trình làm việc rất sơ xài. Nhưng vậy khi đắc cử có thể quên giữ lời hứa?
Đối với các ứng cử viên chúng ta không thể tiếp tục “chụp mũ” như trong quá khứ đối với người nào không đồng ý với chúng ta. Lời lẽ sẽ phải rõ ràng, đàng hoàng hơn. Chúng ta bầu cử Hoa Kỳ nhưng lúc nào cũng dùng các danh từ như “xã hội” để dọa cử tri.
Tại OC ta thấy là các phong trào như Tea Party phía cực hữu hay phong trào cực tả đều không mấy thành công vì dân chúng biết nhận xét cái gì có lợi. Nói theo Khổng Tử là phải có lập trường trung dung là thành công.
Chúng ta thấy là trong cuộc bầu cử tại Orange County nay có nhiều thay đổi trong cử tri, ví dụ sự hình thành của phong trào PIVOT ủng hộ các cử tri Dân Chủ. OC không còn là thành trì da trắng (vì nay OC có nhiều dân thiểu số), và việc OC ngả về phe xanh là hiện tượng cụ thể trong việc Dân Chủ nắm 7 ghế trên 7.
Kết luận
Đậy là cuộc bầu cử không mấy có lợi cho đảng Cộng Hòa tại OC. Nó cho thấy là các thành phần cực đoan cực hữu hay cực tả đều không được đa số chấp nhận.
Nay TT Trump còn Thượng Viện để bảo đảm là chính sách còn tiếp tục. Đảng Cộng Hòa chỉ có 8 ghế Thượng Viện phải ra tranh cử trong khi phe Dân Chủ phải tranh cử đến 28 ghế. Dù sao đi nữa bộ mặt của Orange County đã thay đổi nhiều. Không phải là tiếp tục bầu cử kiểu xưa nữa mà thắng.
Orange County, 19/11/2018
(1) Nghiên cứu của AAVS (Asian American Voter Survey) 2018
(2) Bài Nguyễn Quốc Khải “Tại sao nhiều người gốc Việt ủng hộ ông Trump và đảng Cộng Hòa?”
Tiến sĩ Đinh Xuân Quân là chuyên gia kinh tế cố vấn cho Liên Hiệp Quốc và nhiều tổ chức quốc tế. Ông từng công tác tại Kabul, cố vấn cho Bộ Trưởng Canh Nông về chính sách phát triển nông nghiệp.